Evran - ófæra eða farsæl leið!

Ekki hefur farið framhjá neinum að skrif Björns Bjarnasonar um hugsanlega upptöku evru án aðildar að Evrópusambandinu, hefur valdið talsverðu uppnámi.  Forsætisráðherra segir hugmyndina ekki nýja en að hún gangi trauðla upp.  Iðnaðarráðherra brosir sínu breiðasta af gleði og telur að hér sé gott tækifæri til að færa Ísland nær ESB-aðild, en utanríkisráðherra segir þessa evru-leið ófæra.  Undir það taka, eins og við mátti búast, ritstjórar Morgunblaðsins og Fréttablaðsins.

Nú er öllum ljóst að Ísland tekur þátt í samstarfi við Evrópusambandið á ýmsum sviðum þótt það sé ekki aðili að bandalaginu.  Samningurinn um evrópska efnahagssvæði færir okkur margvísleg réttindi í löndum ESB og um leið leggur hann skyldur á herðar okkur.  Hið sama er a segja um Schengen-samkomulagið.  Um þessi atriði hafa verið gerðir pólitískir samningar.  Embættismenn innan ESB og á þess vegum hafa haldið því fram að ekki sé unnt að gerast aðilar að myntbandalaginu án aðildar að Evrópusambandinu sjálfu.  Mér virðist sem Björn Bjarnason færi nokkuð traust rök fyrir sínum málflutningi þegar hann segir að engar lagahindranir séu í vegi þessarar leiðar, það sé í raun aðeins spurning hvort hún sé fær pólitískt.

Undanfarna mánuði hefur sannarlega gustað um íslensku krónuna.  Og það er ekki hægt að segja að hún hafi átt sér marga formælendur.  Þeim sem helst bera ábyrgð á ástandi efnahagsmála hér, í stjórnmála- og viðskiptalífi, finnst sannarlega gott að hafa barn til blóra.  Íslenska krónan hefur orðið það barn.  En burtséð frá því öllu, þá er staða svo lítils gjaldmiðils í örsmáu og galopnu hagkerfi, eins og hinu íslenska, auðvitað veik.  Ekki síst þegar kreppir að í efnahags- og atvinnulífi.  Því hafa margir orðið til þess að leggja til að við tökum upp annan gjaldmiðil.  Forsætisráðherra hefur nefnt að það væri skynsamlegra að taka upp bandarískan dollara en evru, einhverjir hafa nefnt svissneskan franka, og forystumenn Vinstri grænna vöktu máls á þeirri leið að norrænu þjóðirnar, sem enn hafa sínar krónur, gætu átt með sem gjaldmiðilssamstarf eða samruna.  Og loks mæna margir á evruna og rökin fyrir því að enginn erlendur gjaldmiðill vegi jafn þungt í utanríkisviðskiptum okkar og evran.

Þessar hugleiðingar eru að mínu mati eðlilegar.  Íslenska krónan siglir nú mikinn ólgusjó og ósýnt að hún komist klakklaust í gegnum hann.  Það þarf því alls ekki að vera fráleit leið að gaumgæfa kosti þess og galla að taka upp annan gjaldmiðil og bera saman við stöðuna hingað til með íslenska krónu.  Þótt skoða yrði efnahagsleg áhrif slíks, ekki síst fyrir stefnu og þróun peningamála, verður slík könnun alltaf pólitísk fyrst og fremst, því tæknilegar og lagalegar hindranir er ávallt hægt að leysa.  Það er hinn pólitíski vilji hjá þeim sem málið varðar, sem myndi á endanum ráða för.

En hvað sem líður svo umræðu um gjaldmiðilinn og stöðu hans, þá má ekki missa sjónar á því að stjórnvöld þurfa að takast á við vandann í efnahags- og atvinnulífinu eins og hann blasir við í dag og hugsanlegur nýr gjaldmiðill eftir einhver ár breytir engu þar um.  Því miður virðist ríkisstjórnin ekki hafa neina burði til að takast á við þann vanda, og hefur allar sínar mörgu hendur í skauti sér.  Og það mun engan vanda leysa að gleyma sér í umræðum og vangaveltum um nýjan gjaldmiðil.