Björk og Sigurrós - Púshkín og Akhmatova

Björk og Sigurrós eru sannarlega góð vörumerki ef svo má að orði komast fyrir Ísland.  Einnig hér í Rússlandi.  Það er engu líkara en það sé fátt annað sem tengist Íslandi í hugum fólks víða um heim en einmitt þessir ágætu listamenn.  Við getum verið stolt af þeim, og eigum að hafa hugfast hvað það er okkur þýðingarmikið að listafólk beri hróður landsins víða um lönd.

Hér í Rússlandi eru þessir listamenn vel þekktir.  Og á auglýsingaspjöldum víða um Pétursborg má sjá væntanlega tónleika Sigurrósa auglýsta, en þeir verða 26. ágúst nk.  Þeir verða áreiðanlega vel sóttir miðað við þá kynningu og auglýsingu sem maður verður var við og þá almennu jákvæðni sem maður finnur í garð hljómsveitarinnar meðal yngra fólks.

 Það er ekki ofsagt að arfleifð rússneska bókmennta geymi margar helstu perlur heimsbókmenntanna.  Einmitt hér í Pétursborg eru líka heimkynni og sögusvið margra þekktra rithöfunda, skálda og bókmenntaverka.  Dostoévskíj er vafalaust þekktastur rússneskra höfunda á Vesturlöndum, ásamt Tolstoj og Tsjekhov og að vissu leyti Túrgénév.  En margir aðrir eru ekki síður þekktir meðal Rússa sjálfra.  Höfuðskáld Rússa er tvímælalaust Aleksandr Púshkín (1799-1837) sem féll fyrir byssukúlu í hólmgöngu við ungan „spjátrung“, d‘Anthes sem gerði hosur sínar grænar fyrir eiginkonu Púshkíns og sem síðan endaði á svo dramatískan hátt.  Yfirstéttin, þmt. keisaraslektið allt, hafði samúð með d‘Anthes en þúsundir almennra borgara komu til að votta Púshkín virðingu sína.

Meginverk Púshkíns er tvímælalaust Évgéníj Onégín, skáldsaga í bundnu máli (Púshkín-sonnetta) sem hann vann að í amk. 8 ár.  Sagan fjallar auðvitað um ást og afneitun, heitar tilfinningar, vináttu og fjandskap, heift og hefnigirni.  Og eins grátbroslegt og það nú er, lendir söguhetjan Onégín í hólmgöngu við vin sinn Lénskíj.  Tatjana, sem er ástfangin af Onégín en hann sniðgengur, á síðan eftir að ná fram hefndum á áhrifaríkan hátt.  Ég fór í síðustu viku og skoðaði minningarsafn um Púshkín, sem er í íbúðinni þar sem hann bjó síðast.  Áhugavert safn og leiðsögumaðurinn sagði sögu Púshkíns, samband hans við konuna sína, lífið meðal yfirstéttarinnar í Pétursborg á fyrrihluta 19. aldar, og um hólmgönguna, af mikilli innlifun.  En margt mætti þó gera betur að mínu mati í því ágæta safni eins og ýmsum öðrum.

Dostoévskíjsafn er líka til húsa í fyrrum heimili rithöfundarins.  Það er lítið, enda bjó Dostoévskíj ekki við mikil efni, og þar er aðeins hægt að líta brot af sögu þessa mikla og merka rithöfundar.  Mætti sannarlega gera bragarbót þar á.  Það er líka áhugavert að ganga um söguslóðir Dostoévskíjs og sögupersóna hans, ekki síst á slóðir Rodja Raskolnikovs, úr Glæpi og refsingu.  Ég hef reyndar gert það áður, m.a. í góðum hópi Íslendinga árið 2001, en nú hefur mér gefist færi á að fara enn betur og ítarlegar á þessar slóðir og í raun lifa söguna upp á nýtt, á vettvangi ef svo má segja.

Af öðrum rithöfundum sem störfuðu hér í Pétursborg má nefna Nikolaj Gogol (1809-1852), sem reyndar var fæddur í Úkraínu, en varð ekki síst þekktur fyrir Pétursborgarsögur sínar, sem komið hafa út í íslenskri þýðingu.  Í þeirra hópi eru Nefið, Kápan, Sagan af tveimur Ívönum, Myndin o.fl.  Oftast er þó litið á Dauðar sálir sem meginverk Gogols, en smásögur hans og leikritið Eftirlitsmaður (Revizor) eru í mínum huga ódauðlegt framlag til rússneskra bókmennta.  Þá er líka að nefna skáldkonuna Önnu Akhmatovu (1889-1966).  Akhmatova var ein af burðarásunum í rússneskri ljóðagerð á árunum fyrir og eftir byltingu 1917 og er þar í hópi með Aleksandr Blok, Sergej Ésénín, Vladimír Majakovskíj, Osíp Mandelshtam, Borís Pasternak og fyrsta eiginmanni sínum, Nikolaj Gúmiljov.  Þetta var „silfuröldin“ í rússneskum skáldskap.  Fáein ljóða hennar eru til í íslenskri þýðingu en það væri fengur af frekari þýðingum á verkum hennar og félaga hennar frá þessum árum.  Akhmatova var ekki í náðinni hjá sovéskum stjórnvöldum, og það var ekki fyrr en árið 1989, þegar 100 ár voru liðin frá fæðingu hennar, að eitt hennar helstu ljóða, Sálumessa (Rekviem), var endanlega birt í Sovétríkjunum.  En sem sagt, þessi kafli um Akhmatovu kom til af því að ég fór og skoðaði minngarsafn um hana, og um það má segja eins og um hin að þar er margt ógert.  Einkum þarf að setja upp betri kynningu á lífi og verki höfundanna og svo skortir alla almennilega sölumennsku, þ.e. að hægt sé að nálgast verk höfundanna á söfnunum, bæði á rússnesku og í erlendum þýðingum sem getur höfðað til alls þess fjölda ferðamanna sem hingað koma.

Læt þennan listalega pistil nægja í bili.....