Þjóðin kjósi um ESB

AÐ undanförnu hefur ágerst umræða í samfélaginu um það hvort Ísland eigi að sækja um aðild að Evrópusambandinu. Hrunið í efnahags- og fjármálum og gjaldmiðilsumræðan veldur þar miklu. Eru reyndar sumir þeirrar skoðunar að ESB-aðild myndi lækna öll mein í þeim efnum, sem að mínu viti er barnsleg einföldun. Margir telja raunar að rökin gegn aðild að ESB hafi heldur styrkst að undanförnu. Það er þó ekki viðfangsefni þessarar greinar.

Í hinni almennu umræðu um hugsanlega ESB-aðild Íslands hefur verið á það bent að þjóðin yrði sjálf að taka ákvörðun í því máli, og þar að auki yrði að breyta stjórnarskrá ef af aðild yrði. Um þessar forsendur er vafalítið breið samstaða óháð því hvaða skoðun menn kunna að hafa á aðild að Evrópusambandinu. Í þessu sambandi hafa komið fram sjónarmið um að fyrst verði að ákveða eins konar „vegvísi“, það er að segja aðferðafræði við að leita álits þjóðarinnar og einnig hefur þeirri skoðun verið haldið á lofti að kjósa eigi um aðild samhliða næstu þingkosningum sem ef til vill verða fyrr en síðar.

Í umræðum um skýrslu utanríkisráðherra um Evrópumál á Alþingi í janúar sl. lýsti ég þeirri skoðun minni að ef pólitískur vilji myndi skapast til að sækja um aðild að Evrópusambandinu ætti fyrst að spyrja þjóðina þeirrar grundvallarspurningar hvort hún væri fylgjandi eða andvíg aðild að ESB. Þá því aðeins að svarið við þeirri spurningu yrði jákvætt yrði síðan farið í viðræður og samningsniðurstaða þá einnig borin undir þjóðina í annað sinn. Mér er ljóst að um þetta atriði eru skiptar skoðanir í samfélaginu og vafalaust innan allra stjórnmálaflokka. Flokkarnir búa líka við mjög svo mismunandi hefðir en í VG er t.d. mjög lagt upp úr því að fara með grundvallarumræðu „niður í svörðinn“ ef svo má segja, leita til grasrótarinnar og virkja hana í stefnumótun. Það hefur gefið góða raun og það væri því mjög í anda okkar vinstri grænna að viðhafa einmitt svona vinnubrögð. Fyrir þessu sjónarmiði eru einnig margvísleg mikilvæg rök sem lúta m.a. að lýðræðislegum vinnubrögðum og því að skapa sem minnsta togstreitu og klofning í þjóðfélaginu um þá leið sem farin verður. Við svo afdrifarík skref í sögu þjóðar er einnig mikilvægt að fyrir liggi ljós vilji hennar í upphafi en að stjórnvöld geti ekki stillt þjóðinni upp við vegg í lok ferlis sem er alls óvíst að þjóðin hafi viljað og raunar færi í bága við gildandi stjórnarskrá.

Það getur verið hollt að rifja upp í þessu efni að þjóðin hefur um áratugaskeið verið klofin í afstöðu sinni til utanríkismála. Ákvarðanir stjórnvalda á sínum tíma um aðild að NATO og um herverndarsamninginn við Bandaríkin ollu miklu uppnámi og skiptu þjóðinni í tvær fylkingar. Sumir tala nú um að breytt heimsmynd, brottför hersins og fall múrsins ætti að geta sameinað þjóðina á ný í utanríkismálum. Um það verður ekki rætt sérstaklega hér en á það bent að þjóðinni hefði áreiðanlega farnast betur í þessum efnum ef hún hefði verið spurð á sínum tíma um afstöðuna til NATO annars vegar og bandaríska herliðsins hins vegar. Það hefði orðið meiri sátt um niðurstöðu sem þjóðin hefði sjálf tekið á lýðræðislegan hátt, á hvorn veginn sem það hefði orðið. Hið sama á við um aðild eða ekki aðild að Evrópusambandinu. Þjóðin verður sjálf að taka þá ákvörðun hvort hún vill ganga inn í það bandalag eða ekki. Við Íslendingar stöndum á krossgötum. Ráðandi öfl í samfélaginu hafa komið þjóðarbúinu í þrot eða því sem næst. Fyrir liggur að þjóðin verður bundin þungum skuldaböggum til margra ára. Það þarf að hefja endurreisn samfélagsins og sú uppbygging þarf að byggja á bjargi en ekki sama sandinum og Sjálfstæðisflokkurinn byggir sína hugmyndafræði og hefur því miður ráðið för allt allt of lengi. Því miður eigum við sem þjóð ekki endilega jafn margra kosta völ nú og við hefðum átt ef ekki hefði komið til efnahagshrunsins. Þá kosti sem við samt eigum verður að skoða gaumgæfilega með framtíðarhagsmuni þjóðarinnar að leiðarljósi. Flokksráð VG ræddi nýlega um þetta mál. Þar samþykkti flokksráðið efnislega tillögu stjórnar flokksins að málsmeðferð, hvað Evrópumálin varðar. Hún gengur út á breiða og lýðræðislega nálgun og umræðu og að þjóðin kjósi um málið.

Þjóðaratkvæðagreiðslu af þessu tagi á ekki að blanda saman við almennar kosningar, hvorki til Alþingis eða sveitarstjórna. Þjóðaratkvæðagreiðsla um ESB-aðild á að snúast um það mál eingöngu. Það á að tryggja frjálsum félagasamtökum með og móti ESB-aðild jafna möguleika til að koma sínum sjónarmiðum á framfæri og annast kynningu, ákveða til dæmis atkvæðagreiðsluna með hálfs til eins árs fyrirvara eða svo, og síðan tekur þjóðin sína ákvörðun. Það er sannfæring mín að þetta sé ein lýðræðislegasta aðferðin sem í boði er hvað þetta álitamál áhrærir og að bæði fylgjendur og andstæðingar Evrópusambandsaðildar eigi að geta sameinast um hana. Þannig ætti þjóðin ekki bara síðasta orðið, heldur tæki hún sjálf ákvörðun um það hvort fyrsta skrefið verður stigið eða ekki.

(Greinin birtist í Morgunblaðinu 15. des. 2008.)

Athugasemdir

[The bigot, 15.12.2008 kl. 14:31]

Er ekki réttara að fá niðurstöðu í samning við ESB og kjósa svo því með honum eru valkostirnir ljósir og munu ráða afstöðu manna. Að kjósa um aðild áður en það liggur fyrir er eins og skot í myrkri og þjóðinni ókleift að taka málefnalega afstöðu til málsins. En það kann að vera akkúrat það sem þú vilt, eða hvað?

[Þráinn Kristinsson (IP-tala skráð) 15.12.2008 kl. 17:17]

Er eitthvað óeðlilegt að framámenn í íslenskum stjórnmálum gerir grein fyrir afstöðu sinni og umræðan sé hvöss?

Ég veit að VG er á móti aðild en hvað með Árna Þór - þetta þarf að koma skýrt fram? Samkvæmt innganginum er Þetta vera eitthvað sem hægt er að rökræða - skoðun hans hvílir ekki á prinsippum.

[Héðinn Björnsson, 15.12.2008 kl. 18:11]

Ég tel geysilega mikilvægt að almennilegt fólk veljist til að semja um jafn mikilvægan hlut og ESB-samning og ég treysti enganvegin núverandi stjórnvöldum til slíkra verka enda hræða sporin frá IceSave-deilunni og öðrum samningarviðræðum þeirra við útlönd. Það að auki finnst mér ríkisstjórnin vera umboðslaus til að sækja um aðild að ESB án kosninga og skiftir þá engu máli hvað landsfundur sjálfstæðismanna ákveður. Vilji ríkisstjórnin sækja um aðild er eðlilegast að eftirfarandi atburðarrás fari í gang:

• Ríkisstjórnin lýsir yfir vilja sínum.
• Ríkisstjórnin leggur fram stjórnarskrárbreytingu sem þarf til þess að Ísland geti gengið í ESB (þarf að samþykkja á tvemur þingum með kosningum á milli).
• Ríkisstjórn boðar kosningar og samhliða þeim væri kosnir einstaklingar í sendinefnd sem gæti samið fyrir Íslands hönd við ESB.
• Sé enn vilji fyrir aðildarviðræðum hjá nýju þingi er stjórnarskárbreytingin endursamþykkt og samningarnefndin sett í samningarviðræður.
• Náist samningur er hann settur fyrir þjóðina til samþykktar þar sem bæði talsmenn með og móti samningnum geta fengið stuðning til að kynna sína hlið málsins.

Þetta er ferli sem gæti tekið um það bil ár og þá gætum við verið búin að taka afstöðu til þessa máls og það gæti hætt að lyggja yfir okkur eins og mara. Við verðum að koma í veg fyrir að við séum að ræða ESB í 50 ár eins og gerðist með NATÓ.

[Einar Solheim, 15.12.2008 kl. 18:39]

Árni - ég fagna því að þú ert a.m.k. að tjá þig með skilning á málefninu og ert ekki að útiloka neitt fyrirfram.  Hins vegar tel ég það afar slæmam kost að kjósa um stuðning eða hvort það eigi að fara í aðildarviðræður.  Staðreyndi er sú að flestir íslendingar vita varla í hvorn fótinn á að standa varaðandi ESB.  Áróður þeirra sem eru á móti hefur að mestu verið ósannur og ýktur hræðsluáróður.  Ef þjóðin á að geta skilið raunveruleikann frá öllu ruglinu, þá þarf einfaldlega samkomulag að liggja á borðinu og fólk þarf að geta séð með eigin augum að svona er þetta, en ekki svona eða hinsvegin.  Við þurfum því að fara af krafti í það verk að ná pólitískri samstöðu um samningsmarkmið (ég vona að VG muni sitja við það borð í stað þess að staðsetja sig bara á móti).  Við þurfum að ná sem bestum samningum, og leggja svo slíka samninga í undir dóm þjóðarinnar. 

Að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um hvort það eigi að fara í viðræður, er ekki ósvipað og að halda þjóðaratkvæðagreiðslu um það hvort KR eða Valur sé betra íþróttafélag.

[Gunnlaugur B Ólafsson, 18.12.2008 kl. 12:51]

Heill og sæll Árni

Vona að þú sinnist ekki við mig þó ég gagnrýni flokkinn þinn. Það er gert af stærstum hluta vegna væntinga uma að Samfylking og VG geti átt sameiginlegan grundvöll.

Mér finnst vinnubrögð VG í Evrópumálum alls ekki opin og lýðræðisleg. Satt að sgja eru þau "þunglamaleg og gamaldags" eins og einn flokksfélagi þinn orðaði það við mig.

Þau einkennast ekki af neinu grasrótarstarfi. Meirihluti kjósenda flokksins vill fara í aðildarviðræður, en málið afgreitt þannig innanbúðar að flokksráð samþykkti tillögu stjórnar flokksins að málsmeðferð!

Hvar var lýðræðisástin í þessu máli. Afhverju ákveða félagar í flokknum ekki stefnuna eins og Samfylkingin gerði fyrir löngu síðan með póstkosningu. Slík umræða og ákvörðun um stefnu með virkri aðkomu flokksfélaga er fyrirhuguð hjá Framsókn, Sjálfstæðisflokki og Frjálslyndum.

Stefnumótun ykkar einkennast af einhverju feðraveldi. Hjörleifur frændi og Ragnar Arnalds gefa tóninn og ákveða lagið. Við erum á móti, jafnvel meir en nokkru sinni fyrr.

Það þýðir ekki að flýja opna stefnumótunarvinnu innan flokksins með því að gera kröfu um að þjóðin kjósi um hvert hænufet sem stigið verði í þessu máli.

Ef flokkarnir hafa unnið heimavinnuna sína og gert upp sinn hug. Þá finnst mér nægjanlegt að Alþingi ákveði um það hvort farið verður í aðildarviðræður og síðan er samningur að sjálfsögðu settur í þjóðaratkvæði.

Almenningur hefur rætt þetta nægjanlega og eins og Dúi segir hér fyrir ofan. Við höfum ekki forsendur til að meta hvort við séum hlynnt eða andvíg aðild fyrr en samningsdrög liggja á borðinu.

Sem sagt byrjið á því að spyrja grasrótina hvort félagar séu hlynntir eða andvígir aðildarviðræðum. Geir Haarde segist geta talað fyrir inngöngu í ESB ákveði flokkurinn það. Gæti Steingrímur gert slíkt hið sama ef hann stæði frami fyrir slíkri lýðræðislegri niðurstöðu sinna félaga?

Með góðri kveðju,  G

[Árni Þór Sigurðsson, 27.12.2008 kl. 01:02]

Ég ætla að skrifa meira um þetta og svara bæði Dúa og félaga Gunnlaugi.  Er ekki sammála þeim um nokkur lykilatriði og finnst eins og lýðræðistalið eigi bara að virka í aðra átt, þ.e. þá átt sem þeir vilja fara.  En þannig gerast kaupin ekki á eyrinni.  Meira og ítarlegar um þetta síðar.

jólakveðja

áþs

[Einar Solheim, 27.12.2008 kl. 21:03]

Hlakka til að sjá meira frá þér

Það á hins vegar ekkert skylt með lýðræði að kjósa um hvort fara eigi í aðildarviðræður.  Með sömu rökum ætti á fjögra ára fresti að kjósa um það hvort halda eigi alþingiskosningar.  Lýðræðið er fólgið í því að almenningur geti tekið upplýsta ákvörðun um inngöngu í Evrópusambandið, en sú ákvörðun verður ekki "upplýst" fyrr en samningur liggur á borðinu.

Enn eins og ég sagði - sjáum hvernig þetta meltist með þér yfir jólin :)