Er of flókið að kjósa?

Margir hafa lýst þeirri skoðun, í umræðunni um Evrópumálin, að eðlilegt sé að viðhafa tvöfalda þjóðaratkvæðagreiðslu. Með því er átt við að áður en stjórnvöld taka stefnumótandi ákvörðun um að fara í aðildarviðræður við Evrópusambandið, eigi þau að leita eftir umboði frá þjóðinni til þess, burtséð frá niðurstöðum viðræðnanna. Nái stjórnvöld síðan samningi við ESB um aðild, yrði slíkur samningur að sjálfsögðu einnig borinn undir þjóðaratkvæði. Geir Haarde formaður Sjálfstæðisflokksins bættist um áramótin óvænt í hóp þeirra sem vilja tvöfalda þjóðaratkvæðagreiðslu.

Þessi afstaða fer mjög fyrir brjóstið á Samfylkingarfólki, og yfirleitt þeim sem eru mjög áfram um aðild Íslands að Evrópusambandinu. Varaformaður Samfylkingarinnar segir í Fréttablaðinu m.a. um þessa hugmynd: "Mér finnst miklu skynsamlegra að við förum ekki í þjóðaratkvæði fyrr en við höfum einhvern samning til að kjósa um þannig að staðreyndirnar séu á hreinu. Annars er hætta á að umræðan fyrir kosningarnar verði öfgafull – snúist um óraunhæfar væntingar og svartsýnishjal." Þessi sjónarmið hef ég heyrt frá fleirum úr forystu Samfylkingarinnar. T.d. sagði Skúli Helgason framkvæmdastjóri flokksins, þegar við ræddum málin í sjónvarpinu í þætti Björn Inga "Markaðurinn", að við misstum of mikinn tíma með tvöfaldri þjóðaratkvæðagreiðslu.

Það er athyglisvert að bera þessa afstöðu saman við kosningastefnuskrá Samfylkingarinnar. Þar segir m.a.: "Í lifandi lýðræði felst að almenningur eigi þátt í töku ákvarðana með virkum hætti. Vinnubrögð og viðhorf þeirra sem starfa í umboði þjóðarinnar þurfa að endurspegla virðingu fyrir lýðræðislegum gildum. Stjórnvaldsathafnir eiga að vera gagnsæjar, studdar málefnalegum rökum og lúta lýðræðislegu eftirliti. Þróa þarf leiðir og setja skýrar reglur um hvernig almenningur getur haft bein áhrif á ákvarðanir sem varða nánasta umhverfi. Samfylkingin vill: Setja ákvæði um þjóðaratkvæðagreiðslur í stjórnarskrá og setja ákvæði lög um framkvæmd atkvæðagreiðslna meðal almennings til að tryggja jafnræði og lýðræðislega umgjörð. " Samkvæmt þessu vill Samfylkingin innleiða atkvæðagreiðslur um mikilsverð mál í ríkari mæli en við Íslendingar höfum nýtt okkur til þessa. En þó ekki um Evrópumálin!

Í mínum huga er holur hljómur í þessum málflutningi. Hugsunin með hinni fyrri atkvæðagreiðslu er einföld. Flestir stjórnmálaflokkar hafa hingað til gengið til kosninga með andstöðu við ESB-aðild í farteskinu og það er sú afstaða sem þjóðin hefur kosið út frá. Það má því halda því fram með sterkum rökum að stjórnmálamenn og -flokkar hafi ekki raunverulegt umboð frá þjóðinni til að fara af stað í ferli sem gæti endað með aðild að ESB. Vafalítið er hægt að halda því fram að Alþingi gæti tekið ákvörðun um að hefja viðræður, en er ekki betra í svo afdrifaríku máli að leita eftir beinu umboði frá þjóðinni? Höfum við ekki tíma fyrir beint lýðræði? Fyrri atkvæðagreiðslan myndi þannig í meginatriðum snúast um það hvort hugmyndafræðin á bak við Evrópusambandið sé eitthvað sem hugnast okkur. Stefna sambandsins í helstu samfélagsmálum, s.s. í auðlindamálum, lýðræðismálum, friðar- og mannréttindamálum, umhverfismálum, utanríkismálum, félags- og velferðarmálum o.s.frv. væri þá undir ef svo má segja, þannig fengist fram almenn afstaða þjóðarinnar til þess, hvort hún vill að Ísland gangi í Evrópusambandið.  Verði svarið neikvætt liggur það þá fyrir og það þarf ekki að eyða tíma í viðræður við sambandið um aðild.  Ef þjóðin svarar þessari spurningu játandi, myndu stjórnvöld þá fara í aðildarviðræður, með aðild allra stjórnmálaflokka, og niðurstaða slíkra viðræðna yrði síðan einnig borin undir þjóðina.  Þá gæfist kostur á að taka endanlega afstöðu til aðildarskilmála, s.s. að því er varðar sjávarútveg, landbúnað o.fl.

Getur verið að það sé of flókið að kjósa?  Getur verið að það sé of flókið að viðhafa beint lýðræði á mörgum stigum málsins?  Af hverju óttast stuðningsmenn ESB-aðildar þjóðina?  Frá mínum bæjardyrum er einmitt mikilvægt að stíga varlega til jarðar, að þjóðin sé ávallt beint og milliliðalaust með í ráðum, að þjóðin eigi ekki bara síðasta orðið eins og það er oft kallað, heldur taki sjálf ákvörðun um það hvort fyrsta skrefið verður stigið.  Það er lýðræði. 

Athugasemdir

[Gísli Baldvinsson (IP-tala skráð) 2.1.2009 kl. 12:50]

Ekki óttast ég tvöfaldar kosningar Árni. Mér sýnist að 95% þjóðarinnar muni segja já við aðildarviðræður. Það verður ekki flókin kosning. Mætti t.d. nota hana til að prófa valkvæða rafræna kosningu.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 2.1.2009 kl. 21:27]

Kjósa hvað, hvað er hægt að kjósa um? Kannski hverjir eigi að rúlla núllinu í eiginn vasa?

[Villi Asgeirsson, 2.1.2009 kl. 22:13]

Fullkomlega sammála.

Það má aldrei gerast að við afsölum okkur sjálfstæðinu án þess að hreinn meirihluti þjóðarinnar sé meðfylgjandi því. Hér má pólitík ekki spila inn í. Sjálfsagt verður einhvers konar kosningabarátta þeirra sem vilja inn og þeirra sem ekki vilja, en helstu mál verða að vera fullkomlega skýr og laus við pólitíska litun.

Það mætti kjósa um aðildarviðræður samfara alþingiskosningum sem sjálfsagt eru óhjákvæmilegar á næstu mánuðum. Ný ríkisstjórn hefði þá skýr skilaboð frá þjóðinni. Þegar kæmi að því að skrifa undir samninginn yrði hann kynntur, einfaldaður svo að helstu mál yrðu tær eins og fjallalind og þá yrði kosið um aðild. Allir vita hvert ferlið yrði, ekkert baktjaldamakk og ekki hægt að fara í skítkast yfir ferlinu og niðursstöðunni.

Ég er persónulega andvígur aðild, en verði staðið svona að þessu, mun ég sætta mig við hvora niðurstöðuna sem er.

[Haraldur Hansson, 3.1.2009 kl. 00:31]

Ekki veit ég hvaða tíma Skúli heldur að hann sé að "missa" nema hann trúi því að aðild að ESB sé einhver "efnahagspakki" sem geti bjargað málunum í kreppunni.

Ef hér væri "eðlilegt ástand" horfði málið öðru vísi við. En þegar við völd situr stjórn sem hefur misst allt traust, er ósamstíga, getur ekki afgreitt einföld mál skammlaust (eftirlaunin) og hafði að auki ekki í stjórnarsáttmála að fara í aðildarviðræður, hefur hún nákvæmlega ekkert umboð til að fara út í slíka risaaðgerð.

Þetta er ekki ríkisstjórn sem er treystandi til að sækja um ríkisborgararétt fyrir alla Íslendinga í hinu nýja Evrópuríki.

[Sigurður M Grétarsson, 3.1.2009 kl. 00:53]

Það er í anda lýðræðis að þjóðin fái að kjósa um stærstu mál. Þau mál verða þó að vera á hreinu til að eitthvað gagn sé í því. Ef það á að fara að kjósa um aðildaviðræður áður en menn vita hvað aðild hefur í för með sér þá eru menn ekki að kjósa út frá staðreyndum. Þá eru menn að kjósa um það hver hefur mesta sannfæringarmáttinn um það hvað aðild muni hafa í fjör með sér en ekki um hvað er sannleikurinn í því máli enda veit engin á því stigi hver hann er í raun.

Kosning um aðildarviðræður væri því svipað og að fara út í Alþingiskosningar án þess að vita hverjir eru á framboðslistum flokkanna eða hver eru stefnumál þeirra.

Það má einnig líkja þessu við að eiga að taka ákvörðun um að samþykkja eða hafna atvinnutilboði án þess að vita hver laun og önnur kjör eru. Er þá ekki skynsamlegra að fara fyrst í samningaviðræður við viðkomandi vinnuveitanda og fá á hreint hvaða starfskjör er hægt að semja um og taka síðan ákvörðun af eða á um það hvort manni geti hugnast þau starfskjör? Vissulega er maður þá að eyða tíma og jafnvel peningum í að standa í viðræðum um kaup og kjör en það er einfaldlega nauðsynlegt til að geta tekið upplýsta ákvörðun.

Slík kosning er því ekki aukið lýðræði heldur þvert á móti afskræming á lýðræði.

[Fannar frá Rifi, 3.1.2009 kl. 03:17]

esb sinnar og esb hefur aldrei verið hrifið af lýðræði. enda hefur sambandsríkið meinbug af því að fólk tjái skoðanir sínar og kjósi vitlaust. kjósi gegn vilja valdhafana. enda var vilji frakka og hollendinga hunsaður og nú virðist sem írska neiið verði einnig hundsað.

[Villi Asgeirsson, 3.1.2009 kl. 07:28]

Jamm, þannig virkar lýðræði í ESB. Yfirleitt er ekki kosið og almenningsálitið skiptir ekki máli. Sé kosið og "röng" niðurstaða fæst, er nafninu á plagginu breytt og kosið aftur þangað til "rétt" niðurstaða fæst. En yfirleitt eru þeir ekkert að vesenast með kosningar.

[Kommentarinn, 3.1.2009 kl. 11:54]

Ég veit ekki um lýðræði í esb en ég veit að ráðamenn sjálftökuflokksins hafa ekki verið hrifnir af lýðræði í gegnum árin í einstaka málum þegar vilji þjóðarinnar er ekki á þeirra bandi...