Um veikleika og styrkleika

Í augum sumra vekur atkvæðagreiðslan á Alþingi um ESB-viðræður spurningar um veikleika og styrkleika í stjórnmálum.  Um þetta vitna fjölmiðlaumræða og bloggfærslur.  Er jafnvel gengið svo langt að telja ráðherra illsætt í embætti vegna afstöðu sinnar í málinu.

Lítum aðeins á málið.  Það vakti athygli í ESB-atkvæðagreiðslunni að nokkrir andstæðingar ESB-aðildar greiddu atkvæði með tillögu stjórnarinnar (eftir breytingu frá utanríkismálanefnd) og á sama hátt greiddu ýmsir fylgismenn ESB-aðildar atkvæði gegn tillögunni! Þessi staðreynd er til marks um að atkvæðagreiðslan á Alþingi sl. fimmtudag var ekki um aðild Íslands að ESB, heldur snérist hún um málsmeðferð.  Við þingmenn Vinstri grænna sem studdum tillöguna gerðum það flest vegna þess að við vildum koma þessu máli í lýðræðislega farveg og að þjóðin myndi leiða málið til lykta á grundvelli efnislegrar niðurstöðu viðræðna við ESB.  Þeir þingmenn sem eru fylgjandi ESB-aðild en voru á móti málinu báru fyrir sig formlegar og tæknilegar ástæður - þeir voru ekki sáttir við málsmeðferðina m.a. að því er varðar þjóðaratkvæðagreiðslur.  Enn aðrir létu svo afstöðu sína til annarra mála ráða atkvæði sínu í þessu máli eins og kunnugt er.

Felst í þessu einhver sérstakur veikleiki eða styrkleiki?  Í mínum huga sýnir þessi afstaða fyrst og fremst styrk ef eitthvað er.  Það er enginn veikleiki að einstakir þingmenn eða forystumenn í stjórnmálaflokkum hafi greitt atkvæði á annan veg en meirihluti þingmanna viðkomandi flokks.  Kannski er eini veikleikinn sá að allir þingmenn Samfylkingarinnar hafi greitt atkvæði á sama veg, þar er bersýnilega enginn efi á ferð.

Svo er sérstaklega verið að hnýta í sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, Jón Bjarnason, og því jafnvel haldið fram að honum muni reynast illsætt í embætti eftir að hafa greitt atkvæði gegn ESB-viðræðunum.  Einkum og sér í lagi þar sem flóknustu málaflokkarnir sem við munum þurfa að ræða við ESB eru einmitt landbúnaðarmálin og sjávarútvegsmálin.  Þessu er ég alveg ósammála.  Í fyrsta lagi er rétt að hafa í huga að sú regla hefur verið við lýði hér á landi í öllum samsteypustjórnum að hver flokkur um sig tilnefnír sína ráðherra.  Þess vegna mun Jón Bjarnason gegna ráðherraembætti á meðan Vinstrihreyfingin grænt framboð kýs svo á sama hátt og VG mun ekki skipta sér af því hverjir skipa ráðherrastóla Samfylkingarinnar.  Á hitt er svo að líta að það er einmitt styrkur fyrir viðræður íslenskra stjórnvalda við ESB að þar sé efinn með í för.  Ef til vill er rétt að minna á að þegar Norðmenn fóru í aðildarviðræður við ESB 1992 skipaði þáverandi forsætisráðherra, Gro Harlem Brundtland, þekktan ESB-andstæðing í embætti sjávarútvegsráðherra, Jan Henry T. Olsen.  Af hverju gerði hún það?  Vegna þess að Gro vissi sem var að það var gagnslaust að vera bara með já-menn í þeim viðræðum.  Hvernig skyldu flokkssystur hennar á Íslandi hugsa þetta mál?

Efinn er ætíð góður förunautur.  Sá sem aldrei spyr gagnrýninna spurninga er ólíklegri til að ná árangri en hinn sem tekur ekki alla hluti gefna.  Þessu viðhorfi er mikilvægt að halda til haga í komandi viðræðum Íslands og Evrópusambandsins.