Stórleikur Rússa

Þetta var stórleikur Rússa, í einu orði sagt.  Nú var mér nokkur vandi á höndum því ég hef fylgst með Evrópumeistaramótinu í fótbolta með þá von í brjósti að Hollendingar yrðu meistarar.  En Rússar voru númer tvö í mínum huga.

Það var því nokkuð blendin tilfinning að þurfa að horfast í augu við þessi tvö draumalið mín keppa á þessu stigi, hefði auðvitað viljað sjá þau í úrslitaleiknum.  Það var hins vegar ekki í boði og því beið ég þess sem verða vildi.  En Rússar áttu einfaldlega stórleik.  Roman Pavljútsjenko og Andrej Arshavin voru frábærir og einnig Dmítríj Torbinskij sem kom inná sem varamaður.

Vissulega eiga Hollendingar frábæra leikmenn eins og Van der Saar og Nistelrooy, og það er sárt að sjá þá dottna út, meðan miklu síðri lið eins og Tyrkir og Ítalir halda áfram.  Svona er fótboltinn ósanngjarn á stundum.

En Rússar mega vel við una.  Þeir áttu einfaldlega stórleik í kvöld, voru mun betri lengi framan af þótt Hollendinga sæktu í sig veðrið og þeim tókst jú að jafna á 86. mínútu.  En í framlengingunni voru Rússar eins og þeir væru að byrja nýjan leik og úrslitin voru afar verðskulduð.

Og í öllu falli var leikurinn stórkostleg skemmtun.

Rússar í undanúrslit eftir sigur á Hollandi

Skelfilegar lokamínútur

Það er óhætt að segja að lokamínútur leiks Tékka og Tyrkja hafi verið ótrúlega, í mínum augum raunar skelfilegar því sananrlega vonaðist ég til að vinir mínir Tékkar kæmust áfram upp úr riðlinum.  Af því verður ekki, því miður.  En í hópi uppáhaldsliða minna eru enn eftir Hollendingar og Króatar sem eru líklegir til að standa sig vel.  Vonandi verða Hollendingar Evrópumeistarar.  En Tékkar fara heim, en þeir stóðu sig samt prýðilega og áttu vitaskuld að vinna þennan leik í kvöld.  Svona getur fótboltinn verið nöturlega ósanngjarn!

Ótrúlegur lokakafli tryggði Tyrkjum sigur

Djúpstæður trúnaðarbrestur

Flest bendir á þessari stundu til að talsverður meirihluti Íra hafi hafnað Lissabon-sáttmálanum svokallaða.  Miðað við tölur sem þegar hafa birst virðist munurinn meiri en flestir töldu fyrirfram og má þá hafa í huga að fyrir fáum mánuðum hvarflaði ekki að mörgum annað en að sáttmálinn rynni greiðlega í gegnum írska þjóðaratkvæðagreiðslu. 

Vafalaust er hægt að nefna fjölmargar ástæður þess að andstæðingar sáttmálans eru fleiri en stuðningsmenn í atkvæðagreiðslu sem er afar afdrifarík fyrir framtíð Evrópusambandsins.  Þættir eins og valdaframsal til Brussel, minnkuð áhrif fámennari ríkja í framkvæmdastjórn ESB og í þinginu og illskiljanlegur texti sáttmálans eru oft nefndir til sögunnar.  Jafnvel nefnt að afsögn írska forsætisráðherrans fyrr í vetur vegna hneykslismála geti verið ein af ástæðunum o.s.frv.  

Enginn getur fullyrt með vissu að einhver ein ástæða sé hér að baki.  Og líklega skipta ástæðurnar ekki miklu máli.  Hitt varðar miklu, að niðurstaðan sýnir fullkominn og djúpstæðan trúnaðarbrest á milli almennings annars vegar og kjörinna leiðtoga landsins og stjórnenda ESB hins vegar.  Æ ofan í æ kemur í ljós að leiðtogar og forystumenn einstakra ríkja eða Evrópusambandsins í heild hafa enga tilfinningu fyrir viðhorfum og sjónarmiðum almennings og virðast líka kæra sig kollótta um þau.  Þess vegna völdu leiðtogar annarra ríkja en Írlands að sniðganga þjóðir sýnar og notfæra sér þingmeirihluta til að knýja sáttmálann í gegn. 

Þetta er ekki í fyrsta skipti sem þessi staða kemur upp.  Árið 2005 höfnuðu bæði Frakkar og Hollendingar nýrri stjórnarskrá Evrópusambandsins í þjóðaratkvæðagreiðslu og flest benti til að það sama yrði ofan á hjá Bretum og fleirum.  Ferlinu var að vísu hætt strax að loknum atkvæðagreiðslunum í Frakklandi og Hollandi, það hafði jú ekkert upp á sig að halda áfram þá.  Það var þó gert með nokkuð laumulegum hætti, með því að taka stjórnarskrána sem hafði verið hafnað og færa hana í nýjan búning og kalla Lissabon-sáttmála.  Og þá töldu menn sig geta komist hjá þjóðaratkvæðagreiðslum.  Nema á Írlandi, þar sem stjórnarskráin þeirra er afdráttarlaus í þessu efni.

Það var sem sagt með ráðnum hug að leiðtogar ESB-ríkjanna og Brussel-veldið ákvað að sniðganga almenning.  Nú virðist írskur almenningur hafa tekið í taumana.  Og það hefði áreiðanlega gerst víðar ef þjóðirnar hefðu verið spurðar.  Þessi staða endurspeglar djúpstæðan trúnaðarbrest og valdhroka stjórnvalda.  Evrópusambandið er ekki lýðræðislegur vettvangur og verður það enn síður því meir sem stjórnendurnir fjarlægjast allan almenning.  Einmitt lýðræðisskorturinn og valdhrokinn munu væntanlega líklega leiða til þess að Írum verði hótuð brottviking úr Evrópusambandinu. En við skulum bíða og sjá hverju fram vindur. 

ESB-lýðræði á brauðfótum

Írar ganga í dag að kjörborði til í þjóðaratkvæðagreiðslu um Lissabon-sáttmála Evrópusambandsins.  Sáttmálanum er ætlað að koma í stað "stjórnarskrárinnar" svonefndu sem Frakkar og Hollendingar felldu í þjóðaratkvæðagreiðslu um mitt ár 2005.  Írland er eina land ESB sem heldur þjóðaratkvæðagreiðslu um Lissabon-sáttmálann, öll hin ríkin 26 bera hann upp í þjóðþingunum.  Stjórnarskráin átti hins vegar almennt að fara í þjóðaratkvæðagreiðslu en því ferli var hætt þegar Frakkar og Hollendingar gerðu út um málið.  Þó er í raun sáralítill munur á Lissabon-sáttmálanum og stjórnarskránni sálugu.  Því til stuðnings má vísa í ummæli Valéry Giscard d'Estaing, fyrrum forseta Frakklands og forseta stjórnarskrárnefndar Evrópusambandsins, en hann sagði í fjölmiðlum sl. haust að: ”The Treaty of Lisbon is the same as the rejected constitution. Only the format has been changed to avoid referendums.” (Lissabon-sáttmálinn er hið sama og stjórnarskráin sem hafnað var.  Aðeins hefur verið breytt um form til að komast hjá þjóðaratkvæðagreiðslum).

Þetta er athyglisvert í ljósi þess að leiðtogar ESB-ríkjanna hafa hver um annan þveran reynt að selja landsmönnum sínum Lissabon-sáttmálann þar sem hann væri allt annar en stjórnarskráin og engin ástæða væri til að þjóðirnar fengju að kjósa um hann.

En Írar ganga sem sagt að kjörborði í dag.  Allir helstu flokkar, nema Sinn Fein, hafa lýst stuðningi við sáttmálann og leiðtogar þeirra draga upp dökka mynd, ef þjóðin hafnar sáttmálanum og í raun haft í hótunum við þjóðina.  Fyrir nokkrum vikum benti ekkert til annars en að sáttmálinn yrði samþykktur með miklum mun.  Undanfarna daga hefur sú mynd þó verið að breytast.  Skoðanakannanir sýna að mjög mjótt getur orðið á munum og allt að þriðjungur kjósenda kvaðst vera óráðinn í afstöðu sinni nú fyrr í vikunni.  Allt getur því gerst.

Sú staða sem uppi er í málinu varpar skýru ljósi á þá brauðfætur sem lýðræði innan Evrópusambandsins stendur á.  Engir þjóðarleiðtogar hafa þorað að bera málið undir þjóðina sína, Írar gera það einungis vegna þess að stjórnarskrá þeirra sjálfra krefst þess.  Það er umhugsunarvert á hvaða leið lýðræðisríki eru þegar leiðtoga þeirra skortir kjark til að horfast í augu við sína eigin þjóð og láta hana taka afstöðu til ákvarðana stjórnmálamannanna.  Sömuleiðis er það umhugsunarvert þegar þjóðarleiðtogar hafa hálfpartinn í hótunum við þjóðina.

Verði sáttmálinn samþykktur á Írlandi má segja að hótanirnar hafi borið árangur og með slíkum vinnubrögðum hafi stuðningsmenn sáttmálans unnið sigur.  Falli á hinn bóginn sáttmálinn er það áfellisdómur yfir öllum hinum ríkjunum sem ekki vildu gefa fólkinu sjálfu að eiga síðasta orðið um þær umfangsmiklu breytingar sem Lissabon-sáttmálinn hefur í för með sér, m.a. til að auka vægi stóru ríkjanna á kostnað hinna smærri.  En við sjáum hvað setur.

Borgarstjóri á villigötum

Ekki hefur farið framhjá mörgum að umferðar- og samgöngumál á höfuðborgarsvæðinu hafa verið talsvert til umfjöllunar og nærtækast að minnast á aðgerðir atvinnubílstjóra til að mótmæla þróun eldsneytisverðs.  Til eru þeir sem vilja af einlægni beita sér fyrir umhverfisvænum lausnum í samgöngumálum borgarinnar og er undirritaður einn þeirra sem lengi hafa talað fyrir slíku átaki.  Borgarstjórinn í Reykjavík er því miður ekki í þessum hópi.  Kemur það vægast sagt á óvart eftir allar yfirlýsingar hans um að umhverfismálin séu hans hjartans mál.

Tillaga mín og 11 annarra þingmanna um raunverulega athugun á hagkvæmni lestarsamgangna, m.a. léttlestakerfis á höfuðborgarsvæðinu, hefur almennt fengið góðar viðtökur. Í kjölfarið lagði minnihlutinn í borgarstjórn fram sambærilega tillögu þar og Sjálfstæðismenn tóku undir hana með samþykkt tillögu í þessa sömu veru í borgarráði. Varð að fresta málinu í borgarráði milli funda en borgarstjóri var svo fjarverandi þegar málið var afgreitt.

Margvísleg rök mæla með því að gerð verði heildstæð athugun á hagkvæmni lestarsamgangna. Úrtölumenn, eins og t.d. borgarstjóri, hafa bent á að slík könnun hafi verið gerð fyrir nokkrum árum og niðurstaðan þá ekki þótt fýsileg. En það er eins og það komist ekki inn fyrir skel úrtölumanna að það hefur margt breyst á fáum árum í þessu efni. Í fyrsta lagi má nefna að athugunin á sínum tíma fjallaði ekki um þjóðhagslega hagkvæmni, hún tók aðeins til beins kostnaðar og áætlaðra rekstrartekna. Ekki var fjallað um samfélagslegan ávinning af færri slysum, styttri ferðatíma, minni losun gróðurhúsalofttegunda eða ávinning samfélagsins af því að nota innlent rafmagn sem orkugjafa í stað innflutts jarðefnaeldsneytis svo eitthvað sé nefnt. Þessu til viðbótar hafa viðhorfin í samfélaginu til umhverfismála breyst og sem betur fer á þann veg að æ fleiri skynja nú mikilvægi þessa málaflokks og þess, með hagsmuni komandi kynslóða að leiðarljósi, að tryggja sjálfbæra þróun á öllum sviðum. Þá hefur eldsneytisverð hækkað geysilega að undanförnu og fátt sem bendir til þess að sú hækkun sé aðeins tímabundið skot. Það er því afar brýnt að leita nýrra lausna og við verðum að leggja talsvert á okkur í því sambandi.

Loðin svör borgarstjóra nú síðast um að hægt sé svosem að fara í ódýra athugun ber vott um að maðurinn ber ekkert skynbragð á kröfur og þarfir nútímans og framtíðarinnar og er að því er virðist algerlega laus við allan skilning á umhverfismálum í borgarsamfélagi. Þegar augu sífellt fleiri opnast fyrir því að stórefling almenningssamgangna er eina vitræna lausnin í samgöngumálum höfuðborgarsvæðisins og að tryggja þarf öruggar, áreiðanlegar og mengunarlitlar almenningssamgöngur og nýta innlenda orkugjafa fremur en innflutt bensín og olíu, er borgarstjórinn eins og síðasti móhíkaninn með fjarrænt blik í augum og skilur ekki kall tímans. Hann er því miður á algjörum villigötum og væri óskandi að hann skynjaði sinn vitjunartíma.

(Greinin birtist í Fréttablaðinu fimmtudaginn 3. apríl)

Þið munið hann Jörund

Ætla að fara í kvöld að sjá leikritið "Þið munið hann Jörund" í Logalandi í Reykholtsdal í uppfærslu Ungmennafélags Reykdæla. Félagið heldur upp á 100 ára afmæli sitt um þessar mundir. Mun bæta inn í þessa færslu þegar ég kem af sýningunni.*

*Bráðskemmtileg og vel uppfærð sýning hjá Ungmennafélagi Reykdæla undir leikstjórn Reykdælingsins Guðmundar Inga Þorvaldssonar. Að öllum ólöstuðum fannst mér Sigurður Halldórsson í hlutverki Stúdíósusar skila sína hvað best og svo verð ég að segja að Jón Pétursson í hlutverki Charlie Brown var einnig afar skemmtilegur. Margir ungir þátttakendur, sumir hverjir enn í grunnskóla, skiluðu einnig sínu mjög vel og má þar nefna Loga Sigurðsson, Þorstein Þórarinsson og Helga Axel Davíðsson. Arnoddur Magnús Danks í hlutverki Jörundar lék skemmtilega en hefði mátt hafa sterkari og öruggari söngrödd. Loks má nefna tríóið ómissandi, þau Hildi Jósteinsdóttur, Þorvald Jónsson go Jón Guðbrandsson sem áttu stórgóðan leik og söng.

Sem sagt, mjög góð skemmtun og er full ástæða til að óska þeim Reykdælum til hamingju með aldarafmælið og góða sýningu. 

Danskir fjölmiðlar ala á kynþáttafordómum

Hið hörmulega morð á ungum blaðburðardreng í Kaupmannahöfn vekur viðbjóð. Þrír ungir piltar, danskir í húð og hár ef marka má fréttir, ráðast að 16 ára gömlum dreng af tyrknesku bergi og berja hann til ólífis í fullkomnu tilgangsleysi.

Svo láta menn eins og helsta ógnin stafi af öfgafullum íslamistum. Danskir fjölmiðlar hella olíu á eld með því að ögra múslímum með tilgangslausum spaugmyndum af trúartákni þeirra. En gæta þess ekki að um leið kynda þeir undir ólgu meðal kynþáttaöfgamanna í röðum þeirra sjálfra í garð fólks með annan bakgrunn. Ábyrgð þeirra er mikil og misskilin barátta þeirra fyrir "prentfrelsi" getur hæglega tekið sinn toll.

Svo hefur verið vakin athygli á því hér í athugasemdum við þessa frétt að danskir fjölmiðlar hafi ekki getið þess sérstaklega að árásarmennirnir væru danskir en kynþáttar sé hins vegar oftast getið þegar ofbeldismenn eru innflytjendur. Með framgöngu sinni ala danskir fjölmiðlar á kynþáttaformdómum sem hæglega geta leitt til vaxandi ofbeldis. Það er víti til að varast.

Blaðburðardrengur myrtur í Kaupmannahöfn

Prýðilegir fundir í Borgarnesi

Í gær, miðvikudag, átti ég ágæta fundi í Borgarnesi, annars vegar með fulltrúum sveitarstjórnarinnar og hins vegar var ég gestur á aðalfundi Vinstri grænna í Borgarbyggð. Á báðum fundunum var talsvert rætt um samgöngumál og bersýnilegt að þau liggja þungt á Borgfirðingum.

Það er mikilvægt fyrir okkur þingmenn að eiga kost á að hitta fólk vítt og breitt um landið og ræða helstu hagsmunamál og það sem efst er á baugi.  Á fundinum með sveitarstjórnarfólki ræddi ég aðallega sveitarstjórnarmál, tekju- og verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga, samgöngumál og landbúnaðarmál, auk stöðunnar í efnahagsmálum.

Um kvöldið var haldinn aðalfundur VG í Borgarbyggð. Guðbrandur Brynjólfsson, Hildur Traustadóttir og Vigdís Kristjánsdóttir gengu öll úr stjórn félagsins og í þeirra stað komu Björg Gunnarsdóttir, Börkur Hrafn Nóason og Finnbogi Rögnvaldsson en sá síðastnefndi er jafnframt formaður byggðaráðs í Borgarbyggð og oddviti Borgarbyggðarlistans. Ég flutti ræðu á fundinum og fjallaði um efnahagsmálin, stöðuna þar og tillögur okkar Vinstri grænna í þeim málum. Ennfremur bar Evrópumálin talsvert á góma, ekki síst gjaldmiðilsmálin og urðu fjörugar umræður um þau. Samgöngumál voru fundarmönnum hugleikin og ljóst að mikið er óunnin í þeim efnum í héraðinu. Þá var rætt um landbúnaðarmál og áhyggjur manna af því að ræktanlegt land væri í síauknum mæli að fara úr landbúnaðarnotkun en það hlýtur að vera þjóðinni allri áhyggjuefni vegna matvælaframleiðslunnar til lengri tíma litið. Sannarlega er tilefni til að huga að þeim málum sérstaklega.

Nýlega var ég ræðumaður á íbúafundi VG í Hlíðahverfi í Reykjavík og ræddi þar einkum samgöngumálin. Ég hygg að það sé brýnt fyrir okkur þingmenn að hlusta eftir ólíkum sjónarmiðum og skiptast á skoðunum, ekki bara í okkar eigin kjördæmum heldur einmitt um allt land. Hef ég einsett mér að gera sem allra mest af því á kjörtímabilinu. 

 

Laisser-faire stefnan áfram við lýði

Afskiptaleysisstefna Sjálfstæðisflokksins kemur engum á óvart, en að Samfylkingin skuli sýna slíkt ábyrgðarleysi veldur vonbrigðum. Ef ekki er þörf á ráðstöfunum við þær aðstæður sem nú eru má spyrja hvort það sé þá nokkurn tímann? Ríkisstjórnin ætlar að láta reka á reiðanum, láta heimilin og fjölskyldurnar bera þungar byrðar vegna geysihárra vaxta og verðbólgu sem fallandi gengi mun svo enn kynda undir. Og við sjónarrönd glittir í að forsendur nýgerðra kjarasamninga bresti. Við þær aðstæður telur forsætisráðherra og áhöfn hans réttast að gera ekki neitt. Ríkisstjórnin veldur ekki hlutverki sýnu, hún er ekki vandanum vaxin og ætti því að koma sér sem fyrst úr brúnni á þjóðarskútunni. Því fyrr því betra.

Engar aðgerðir fyrirhugaðar vegna gengisfalls krónu

Það er verk að vinna - en kyrrstöðustjórnin heykist við

Þær miklu hræringar sem verið hafa í hagkerfinu undanfarna daga og vikur valda eðlilega miklum áhyggjum. Hagsmunir fjölskyldna og fyrirtækja eru í húfi og því mikilvægt að þokkalega takist að sigla þjóðarskútunni í gegnum þá brimöldu sem nú ríður yfir. Því má segja að aðgerðarleysi stjórnvalda sé enn meira áhyggjuefni en staðan sjálf, það er eins og ekkert fái vakið ríkisstjórnina af sínum væra blundi – eða getur verið að það sé ef til vill frekar úrræða- og ráðaleysi sem veldur værukærð stjórnarherranna?

Umbrotin í efnahagslífinu eru vafalaust með þeim mestu og kannski þau mestu sem við höfum upplifað. Bendir margt til þess að áhrifin og afleiðingarnar verði jafnvel enn alvarlegri en okkur býður í grun í dag og kreppan geti orðið bæði djúp og langvinn. Enda þótt núverandi ástand sé ekki einangrað við Ísland er ekki þar með sagt að hérlend stjórnvöld eigi ekki að hafast neitt að.

Röð hagstjórnarmistaka
Hagstjórnin undanfarin ár hefur að mörgu leyti verið saga mistaka þar sem pólitískar kreddur og kennisetningar hafa ráðið för en ekki faglegar efnahagslegar forsendur. Nægir þar að nefna ákvarðanir stjórnvalda að því er varðar fasteignalán og skattalækkanir. Hækkað lánshlutfall fasteignalána átti ríkan þátt í stóraukinni eftirspurn og þar með hækkuðu fasteignaverði með tilheyrandi þensluáhrifum. Ennfremur voru skattalækkanir vanhugsaðar og tímasetningar þeirra algerlega fráleitar í miðri uppsveiflu en þær juku innlenda eftirspurn og þrýstu á verðlag með alkunnum afleiðingum. Engar ráðstafanir voru gerðar til að auka sparnað í hagkerfinu, sem sannarlega er þörf á enda sparnaður hér á landi hlutfallslega lítill og í raun alltof lítill. Þá kynti gegndarlaus áhersla á stóriðjuframkvæmdir undir verðbólgubálið, hafði mikil ruðningsáhrif í hagkerfinu og kom í raun í veg fyrir fjárfestingu í mörgum öðrum greinum.

Vissulega geta stjórnmálamenn og –flokkar tekist á um markmið og leiðir, m.a. í efnahagsmálum, en varla getur það talist skynsamlegt af stjórnvöldum að magna efnahagssveiflur eins og hagstjórn undanfarinna ára hefur gert. Hitt væri miklu viturlegra að hið opinbera leitaðist við að jafna út hagsveiflur og áhrif þeirra á afkomu fólks og fyrirtækja. Í því efni gilda ákveðin grundvallarlögmál hagfræðinnar og þau spyrja ekki að því hvaða pólitíski litur er á ríkisstjórn hvers tíma. Ríkisstjórnum undanfarinna ára hefur einfaldlega mistekist við hagstjórnina og því miður sýnist engin breyting í vændum þótt skipt hafi verið um hálfa áhöfn á stjórnarfleyinu – enda ennþá sami kall í brúnni.

Hlutverk Seðlabankans
Mikið er talað um hlutverk og stöðu Seðlabankans og hvort hann hafi staðið sig sem skyldi við stjórn peningamála. Um það má vafalaust margt segja. Seðlabankinn og ríkisstjórnin hafa gert með sér samkomulag um verðbólgumarkmið og stjórn peningamála (mars 2001) og eftir því sem best er vitað hefur því samkomulagi ekki verið breytt. Þar er kveðið á um 2,5% verðbólgumarkmið og að Seðlabankinn noti stjórntæki sín til að tryggja það markmið. Vaxtaákvarðanir Seðlabankans hafa vissulega miðast við að reyna að ná tilsettum árangri en ef til vill má segja að þær hafi komið fyrir lítið þegar hagstjórnin að öðru leyti hefur togað í gagnstæða átt. Niðurstaðan er engu að síður að Seðlabankanum hefur mistekist að vera í námunda við verðbólgumarkmiðin og vafalítið má gagnrýna hann fyrir það. Til dæmis að hann hafi ekki nýtt önnur stýritæki en vextina nægilega til að hafa áhrif á peningamagn í umferð, s.s. bindiskyldu og lausafjárskyldu ásamt reglum um svokölluð endurhverf viðskipti. Þær reglur sem Seðlabankinn setur í þessum efnum geta haft veruleg áhrif á starfsemi fjármálastofnana, ýmist til að draga úr útlánum þeirra, eða jafnvel til að laga lausafjárstöðu þeirra eins og nú þyrfti að gera.

            Þau sjónarmið hafa heyrst að Seðlabankinn ætti að víkja frá verðbólgumarkmiði sínu, a.m.k. tímabundið, og leggja nú meira kapp á að ná niður vöxtum sem eru svimandi háir hér á landi. Aðrir telja að slíkt yrði skammgóður vermir því jafnvel þótt vextir færu niður myndi verðbólgan þá fara á mikið flug og þannig eyðileggja ávinning af vaxtalækkun og jafnvel meira en það. Þessar vangaveltur eru eðlilegar og engin ástæða til þess að ýta þeim umræðulaust út af borðinu enda liggur fyrir að vaxtastefna bankans hefur ekki náð að halda verðbólgunni niðri og hið háa vaxtastig og vaxandi verðbólga koma að sjálfsögðu afar illa við heimilin og fyrirtækin í landinu. (Hér mætti að sjálfsögðu líka bæta inn umræðu um verðtryggingu sem að mínu mati ætti að heyra sögunni til fyrir löngu, enda hefur hún slævandi áhrif á rökrétta hegðun á fjármálamarkaði). Hitt er áreiðanlega einnig rétt að það gæti verið afar áhættusamt að hverfa frá verðbólgumarkmiðum ef vaxtalækkun myndi síðan ekki skila þeim jákvæða ávinningi sem stefnt væri að með slíkum ráðstöfunum. Til lengdar er þó varla um það deilt að hið geysiháa vaxtastig getur ekki gengið til lengdar í okkar litla og galopna hagkerfi og innlendur gjaldmiðill mun ekki standast þá raun. Það er síðan sjálfstæð spurning hvort við teljum hagsmunum okkar best borgið með því að ganga í myntsamstarf við stærri efnahagsheild og ef svo væri, þá hverja. Í því efni geta fleiri kostir verið í boði ef vel er að gáð.

Atvinnuhorfur
Sú alvarlega staða sem við blasir í efnahagslífinu er þegar tekin að hafa áhrif á atvinnumarkaði og á næstu vikum og mánuðum munum við því miður sjá enn alvarlegri þróun þar en við höfum um langt skeið upplifað, Íslendingar. Atvinnuleysi hefur í raun ekki mælst svo nokkru nemi hér síðan um miðjan tíunda áratuginn og þar áður þarf sennilega að fara aftur á sjöunda áratuginn. Líklegt er að stjórnvöld muni enn og aftur freistast til að benda á hálfgerðar patentlausnir til að spýta svolítið inn í efnahagslífið og verða væntanleg ný álver efst á ósklista ríkisstjórnarinnar. Fátt bendir til að menn læri neitt af reynslunni í því efni og ljóst að forystuflokkur ríkisstjórnarinnar á engin önnur ráð eins og dæmin sanna. Á sama tíma er hætt við að fjármálastofnanir neyðist til að fækka fólki verulega en einmitt í þeim geira hefur orðið hvað mestur vöxtur á undanförnum árum og varla nokkur atvinnugrein sem skilar þjóðarbúinu meiri skatttekjum en einmitt fjármálastarfsemin. Hún nýtir vel menntað vinnuafl, hentar báðum kynjum jafnt, störfin eru ekki bundin tilteknum fáum staðsetningum og hún krefst ekki umhverfisfórna. Það er því frá mínum bæjardyrum séð öll rök til þess að búa þeirri starfsemi ákjósanlega ramma og miklu nær að líta til hennar heldur en gegndarlausrar stóriðjuuppbyggingar.

            Um leið verður að leggja aukið fjármagn í hvers konar nýsköpun og þróun í anda sjálfbærrar atvinnustefnu, þar sem umhverfis- og náttúruvernd er í fyrirrúmi og nýting auðlinda er sjálfbær, hlúa er að þekkingu og menntun, rannsóknum og vísindum, vinna markvisst að því að draga úr orkusóun og innlendir orkugjafar beislaðir á ábyrgan hátt í þeim tilgangi að vistvæn orka geti leyst innflutt jarðefnaeldsneyti af hólmi, vaxtartækifærin í ferðaþjónustu þarf að nýta, styðja verður við bakið á frumkvöðlastarfsemi hvers konar og nýta þann kraft og auð sem býr í menningu og listum. Öflug samfélagsleg þjónusta og uppbygging, m.a. á heilbrigðissviði og í samgöngum, er einnig mikilvæg til að styrkja stoðir efnahags- og atvinnulífsins og tryggja farsæla þróun samfélagsins á 21. öldinni.

Það er verk að vinna
Víst er af mörgu að taka og á mörgu þarf að taka sannarlega. Það sem er hvað mikilvægast nú til skamms tíma litið er að koma böndum á verðbólguna og vextina en þetta tvennt veldur miklu um afkomu heimila og fyrirtækja, þar með talið í atvinnumálum. Þar að auki er viðskiptahallinn enn mjög mikill og hreinar erlendar skuldir þjóðarbúsins sömuleiðis og allt kallar þetta á markvissar aðgerðir stjórnvalda. Veruleg styrking á gjaldeyrisvaraforða Seðlabankans mynda ugglaust laga stöðu krónunnar og draga úr gengissveiflum og vera um leið lóð á vogarskál aukins sparnaðar. Samstarf við grannþjóðir okkar í gjaldmiðilsmálum gæti einnig verið athugunarverður kostur en er vissulega engin skammtímaleið og óljóst hvort slíkt er í raun gerlegt nema í gegnum aðild að Evrópusambandinu. Þá tel ég brýnt að efla sveitarstjórnarstigið í landinu, m.a. með fleiri verkefnum og stórauknum tekjustofnum til að styrkja innviði samfélaganna vítt og breitt um landið og stuðla að jafnri staðbundinni uppbyggingu í atvinnumálum, menntamálum og samgöngumálum svo fátt eitt sé nefnt.

            Það er sannarlega verk að vinna í landsstjórninni. Sú ládeyða og kyrrstaða sem hefur einkennt stjórnarstefnu undanfarinna ára er þegar farin að valda samfélaginu miklu tjóni. Þau öfl sem raunverulega vilja félagslegan jöfnuð, lýðræði, jafnræði og gegnsæ vinnubrögð í opinberri stjórnsýslu, nýsköpun og nýja sýn og hugsun í efnahags- og atvinnulífi og í stjórnmálunum almennt, heima og heiman, eiga að taka höndum saman og knýja fram þær aðgerðir og breytingar sem eru svo nauðsynlegar. Vilji er allt sem þarf.